Welke boeken lagen er op het nachtkastje van Samuel Beckett? Dit zijn de 14 boeken die iedereen volgens de Ierse Nobelprijswinnaar zou moeten lezen

Er waren verschillende redenen waarom Beckett maar af en toe de pers te woord stond. Een interview boodt Beckett persoonlijk geen grote meerwaarde en de Ierse schrijver wilde liever niet publiekelijk over zijn werk praten, omdat het lezers te veel zou beïnvloeden wanneer ze een van zijn romans lazen of een opvoering bijwoonden van een van zijn toneelstukken. Ook vreesde Beckett dat de roem hem als schrijver zou veranderen, zelfs blokkeren.

Toen Beckett in 1969 de Nobelprijs won, verklaarde zijn vrouw Suzanne dat ze doodsbenauwd was dat de onderscheiding voor haar man zou uitpakken als een ware catastrofe. Ze noemde het kort na de bekendmaking ‘een aanval van de roem’ en ‘een populariteitsoffensief waartegen ze zich samen probeerden te beschermen’. Haar vrees bleek gelukkig onterecht. Ook nadat Beckett de Nobelprijs had ontvangen, bleef hij lustig schrijven. Maar interviews zwoor hij nog altijd af.

Omdat Beckett nooit in de schijnwerpers wilde staan, ontstond er een steeds groter wordend mysterie rond zijn persona. Men kende zijn werk en wist van zijn levensopvattingen, maar over Beckett als persoon was eigenlijk maar weinig bekend.

Het is pas na zijn overlijden in 1989 dat het mysterie rond Beckett steeds meer is ontrafeld. Aan de hand van zijn dagboeken en voornamelijk ook de brieven die hij aan bevriende schrijvers schreef en uiteindelijk ook gepubliceerd werden, krijgen we een steeds duidelijker en vollediger beeld van de schrijver en persoon Samuel Beckett. Zo weten we nu ook meer over de boeken die hij gedurende zijn leven heeft gelezen, boeken waarvan hij vond dat iedereen ze gelezen zou moeten hebben.

De lijst van boeken die Samuel Beckett met veel plezier heeft gelezen is, niet verwonderlijk, doorspekt met heel wat Franse literatuur. Zo vind je in het overzicht Becketts belangrijkste invloedbron Albert Camus en de Franse toneelschrijver Jean Rancine terug. Ook staan er een paar grote verrassingen in het overzicht.

Van Het kasteel van Franz Kafka tot Albert Camus’ De vreemdeling: deze boeken lagen op het nachtkastje van Samuel Beckett

1. Andromaque van Jean Racine (1639-1699) waarmee de Franse toneelschrijver op 28-jarige leeftijd officieel doorbrak bij het grote publiek. Het stuk werd voor het eerst opgevoerd door ‘les Grands Comédiens’ in de privévertrekken van koningin Marie Thérèse in het Louvre en werd lovend onthaald. Vandaag de dag wordt Racine samen met Molière en Corneille aanschouwd als ‘de grote drie van de zeventiende eeuw’. Naast het schrijven van tragedies, heeft Racine met Les Plaideurs ook één komedie op zijn palmares staan.

2. De reis om de wereld in tachtig dagen van de Franse schrijver Jules Verne (1821-1905). In deze klassieker onder de avonturenromans probeert de bemiddelde Phileas Fogg, nadat hij er een weddenschap voor de helft van zijn vermogen voor afsloot, het onmogelijke: een reis om de wereld in amper tachtig dagen. Onderweg maakt hij gebruik van treinen, paard en wagen, olifanten en schepen. Hij reist van Londen naar Suez, Bombay, Hongkong, San Francisco om hopelijk via New York op tijd weer in Londen aan te komen. Het boek van Verne is een van de meest gelezen romans aller tijden en werd heel wat keren verfilmd. Ook bestaat er sinds 1993 de Jules Verne Trofee die jaarlijks wordt uitgereikt aan de boot die het snelst rond de wereld vaart zonder hulp van buitenaf.

3. Het kasteel van de Boheemse en in het Duits schrijvende Franz Kafka (1883-1924). In deze roman, die Kafka bij zijn sterven onvoltooid achterliet, volgen we K., die door ‘het kasteel’, een hogere instantie van een verder naamloos dorp, aangesteld schijnt te zijn als landmeter. De hoofdstukken vertellen over de pogingen die K. doet om inzicht te krijgen in zijn situatie – vruchteloze pogingen, uiteraard. Kafka’s hoofdpersonen zijn dan ook geen helden, eerder slachtoffers. Waarom Beckett koos voor Het kasteel en niet voor andere werken van Kafka? ‘I felt at home, too much so – perhaps that is what stopped me from reading on. Case closed there and then.’

4. Een kleine verrassing in het overzicht van de favoriete boeken van Samuel Beckett, is de detectiveroman Het kromme huis van de Britse schrijfster Agatha Christie (1890-1976), geestesmoeder van onder meer Hercule Poirot en Miss Marple. Van beide inspecteurs is in Het kromme huis echter geen sprake. Het verhaal wordt namelijk verteld door Charles Hayward die een relatie heeft met Sophia Leonides, kleindochter van de rijke zakenman Aristide Leonides die vermoord teruggevonden wordt, waarna inspecteur Taverner ten tonele verschijnt om samen met Charles de moordzaak op te lossen.

5. Helemaal géén verrassing in het lijstje is de aanwezigheid van De vreemdeling van de Franse schrijver en filosoof Albert Camus (1913-1960), wiens ideeën rondom het existentialisme Beckett openlijk omarmde. Sterker zelfs: Camus en Beckett kenden elkaar goed en zagen elkaar met enige regelmaat in de bar van het Pont Royal Hotel in Parijs. Over Camus’ De vreemdeling, waarin hoofdpersoon Meursault zonder enige verklaring op klaarlichte dag een man dood, zei Beckett: ‘Try and read it, I think it is important!’

6. Effi Briest van de Duitse schrijver Theodor Fontane (1819-1898) dat algemeen wordt aanschouwd als Fontane’s grote meesterwerk. Effi Briest is een van de grote realistische romans van de negentiende eeuw en wordt regelmatig vergeleken met kleppers als Madame Bovary van Gustave Flaubert en Anna Karenina van Lev Tolstoj. De roman vertelt het levensverhaal Effi Briest vanaf haar zeventiende tot aan haar dood en behandelt veel maatschappelijke moeilijkheden. Beckett schreef in een van zijn brieven dat de roman hem telkens weer wist te ontroeren: ‘I read it for the fourth time the other day with the same old tears in the same old places.’ De Nederlandse vertaling van Effi Briest werd overigens verzorgd door Pé Hawinkels, die ook De Toverberg van Thomas Mann naar het Nederlands vertaalde. En om de puzzel volledig te maken: het is eigenlijk de verdienste van Thomas Mann dat Effi Briest een veelgelezen roman is gebleven. Mann noemde Effi Briest een van zijn favoriete romans en hij bleef zijn hele leven naar de roman verwijzen in brieven en essays.

7. Het in drie volumes verschenen De klokkenluider van de Notre Dame van de Franse schrijver Victor Hugo (1802-1885) waarin hij het verhaal vertelt over de onbeantwoorde liefde van Quasimodo, oftewel de klokkenluider van de Notre Dame, voor de beeldschone zigeunerin Esmeralda.

8. De coming of age-roman De vanger in het graan van de Amerikaanse auteur J.D. Salinger (1919-2010) dat bij verschijning in 1951 heel wat controverse veroorzaakte vanwege het grove taalgebruik en de vrije behandeling van seks en prostitutie in het boek. De verteller van De vanger in het graan is Holden Caulfield die wegens slechte prestaties van school is gestuurd maar dat niet aan zijn ouders durft te vertellen. In plaats daarvan zwerft hij door de stad en ontmoet hij allerlei mensen, onder wie zijn kleine zusje, de enige die hij helemaal vertrouwt. Het boek staat symbool voor de moeilijke overgang van de jeugd naar volwassenheid. Beckett zei zelf over het boek: ‘I liked it very much indeed, more than anything for a long time.’

9. Reis naar het einde van de nacht van de Franse schrijver Louis-Ferdinand Céline (1894-1961). In deze roman beschrijft Céline op cynische wijze de uitzichtloze levenswandel van Ferdinand Bardamu (die aanschouwd kan worden als het alter-ego van Céline). In de Eerste Wereldoorlog realiseert Bardamu zich aan de waanzin van de collectief georganiseerde moordpartijen waarvoor de mensen enthousiast in de rij moeten gaan staan. In Afrika wordt hij geconfronteerd met de hebzucht en de botheid van de blanke kolonist. Maar nergens voelt hij de eenzaamheid zo sterk als in New York, de kille ‘rechtopstaande’ stad van levende automaten. Terug in Parijs staat hij als arts volkomen machteloos tegenover de achterdocht, de bekrompenheid en het misdadig egoïsme van zijn patiënten. In 2002 werd het boek opgenomen in de lijst van beste 100 boeken uit de wereldliteratuur samengesteld door de gezamenlijke Noorse boekenclubs en de Zweedse Academie.

10. Het menselijk tekort van de Franse schrijver en politicus André Malraux (1901-1976) die samen met Jean-Paul Sartre en Simone de Beauvoir aanschouwd wordt als een van de grootste denkers (en schrijvers) van zijn generatie. Het menselijk tekort groeide uit tot een van de belangrijkste romans uit de geschiedenis van de Franse literatuur. Het is dan ook niet verbazingwekkend dat het boek bekroond werd met de Prix Goncourt.

11. Het nooit naar het Nederlands vertaalde Lautréamont et Sade van de Franse schrijver Maurice Blanchot (1907-2003). Het boek bevat twee uitgebreide essays over enerzijds Comte de Lautréamont en anderzijds de vaak gecensureerde pornografische schrijver Markies de Sade (van wiens naam tevens de woorden sadisme en sadomasochisme zijn afgeleid).

12. Het eveneens niet naar het Nederlands vertaalde Mosquitoes van de Amerikaanse schrijver en Nobelprijswinnaar William Faulkner (1897-1962) die je wellicht beter kent als de schrijver van romans als Absalom, Absalom! en Het geluid en de drift.

13. Bestaan als verleiding van de Roemeens-Franse filosoof Emil Cioran (1911-1995). In Bestaan als verleiding vormt Cioran in een reeks beschouwingen zijn levensfilosofie van de banneling, de eeuwige buitenstaander. De verscheurdheid van zijn eigen ballingschap, heen en weer slingerend tussen depressie en extase, tussen razernij en berusting, tussen spleen en ideaal, tracht hij te bezweren in een zoektocht naar de mystiek. De mystieke ervaring, verheven boven tijd en geschiedenis, beschouwt Cioran als het hoogste dat de mens kan bereiken.

14. Schetsen van een reis (La 628-E8) van de Franse pamfletschrijver en romancier Octave Mirbeau (1848-1917). Het boek vertelt de rondreis die de schrijver-verteller maakt in zijn auto met nummerbord 628-E8 door Noord-Frankrijk, België, Nederland en Duitsland, en vertelt daarnaast ook over wat hij ziet, denkt en fantaseert. Het boek, dat in 1907 werd gepubliceerd, is een ware ode aan de auto vanwege zijn bijdrage aan de economische bloei en het dichter bij elkaar van volkeren dat hun blik op de wereld voor goed veranderde.

Meer weten en lezen over Samuel Beckett of andere overzichtslijsten bekijken?

Samuel Beckett stond niet alleen bekend als een einzelgänger, ook stond de Ierse schrijver bekend als de auteur met de sterkste wil. Wie zijn stukken wilde opvoeren, moest niet alleen de dialogen, maar ook de gedetailleerde regieaanwijzingen strikt volgen.

Het bekendste werk van Samuel Beckett is ongetwijfeld Wachten op Godot dat onlangs opnieuw verscheen in een tweetalige editie bij De Bezige Bij. Het boek werd vertaald door zijn agente Jacoba van Velde. Andere werken van Beckett die naar het Nederlands zijn vertaald, zijn: Murphy (1938), Molloy (1951), Naamloos (1953) en het onlangs door Uitgeverij IJzer uitgegeven Watt dat oorspronkelijk in 1953 verscheen.

Samuel Beckett is een van de vier Ierse auteurs die ooit de Nobelprijs ontving. De drie andere Ierse laureaten zijn William Butler Yeats, George Bernard Shaw en Seamus Heaney.

Samuel Beckett schreef de tekst voor de opera ‘Neither’ van Morton Feldman. Deze opera is online te bekijken. In het Canvas-programma Winteruur vertelde de Belgische schrijver en dichter Peter Verhelst over wat deze tekst voor hem betekent. De Nederlandse vertaling die door Verhelst wordt voorgedragen is van zijn collega-schrijver Stefan Hertmans.

Wie meer lijsten wil bekijken van de lievelingsboeken van bekende figureren, raden we ons overzicht aan met de zestien boeken die je volgens Ernest Hemingway als jonge schrijver gelezen moet hebben en het lijstje met de boeken uit de privébibliotheek van Marilyn Monroe.