Wat kan jij afvinken uit de boekenkast van Marilyn Monroe? Dit zijn de lievelingsboeken van de iconische Amerikaanse actrice

Marilyn Monroe (1926-1962) in een witte jurk boven een ventilatierooster. Dat beeld is misschien iconisch, het weegt geenszins op tegen de veel onbekendere pin-upachtige kiekjes die van de actrice werden gemaakt als ze in een boek verzonken was. Oké, op het ene leest ze volledig in de make-up de krant op een chic bankje en op een ander slaat ze sensueel op bed een manuscript open. Vaak werden de foto’s door een fotograaf geënsceneerd, maar wel met boeken die uit haar eigen bibliotheek kwamen. Typ maar eens ‘Marilyn Monroe reading’ in je digitale zoekmachine. Op een fotoreeks van Eve Arnold leest Monroe James Joyce’ Ulysses in een niet zo verhullend pakje in een speeltuin. Alfred Eisenstaedt bracht haar in beeld als een normale vrouw, in een trui en lange broek opgekruld op de bank voor haar eigen boekenkast, lezend. Behalve deze zijn er enorm veel foto’s gemaakt waarin ze oprecht aan het lezen is, op bed bijvoorbeeld, waar ook een grote boekenkast naast stond.

Was het idool slash sekssymbool dan een lezer? Volgens vele van haar bewonderaars wel. Ze zou zichzelf graag lezend laten fotograferen, juist zodat de wereld haar serieuzer zou nemen en zou zien wie zij óók was. Monroe was daarbij getrouwd met Arthur Miller, toneelschrijver en Pulitzerprijswinnaar. Ze wilde bewust bepaalde literaire auteurs ontmoeten op feestjes omdat ze fan van hen was, zoals Truman Capote, Carl Sandburg en Saul Bellow. Ook bestond haar vriendenkring voor een groot deel uit auteurs; Lester Markel, Dorothy Parker en Louis Untermeyer zouden ertoe behoren. Literatuur zou Monroe, die kampte met mentale problemen, helpen bij het ontsnappen aan het leven in de spotlights. Ook volgde ze avondcolleges over literatuur én schreef ze zelf.

In 2010 werden haar persoonlijke handschriften gepubliceerd: Fragments: Poems, Intimate Notes, Letters by Marilyn Monroe. Volgens de samenstellers waren het geen belabberd geschreven gedachtesprongen of roddels. Monroe schreef bewust en zag het schrijven als een kunstvorm: ‘What the notes reveal is intimacy without showiness, the seismic measuring of a soul.’ Haar poëzie onthult een kwetsbare mens, die continu door de wereld in de gaten wordt gehouden en nooit zichzelf kan zijn. De teksten laten de innerlijke strijd zien die uiteindelijk tot haar dood zou leiden. Een fragment uit een van haar gedichten (zonder de doorhalingen):

Only parts of us will ever / touch parts of others — / one’s own truth is just that really — one’s / own truth. / We can only share the part that is / within another’s knowing / acceptable / so one / is for most part alone. / As it is meant to be in / evidently in nature — at best / perhaps it could make / our understanding seek / another’s loneliness out.

De Monroe-fanclub Everlasting Star en Stephen J. Gertz van de website Booktryst hebben geprobeerd te achterhalen welke boeken er dan precies in Marilyn Monroes kast stonden. In eerste instantie keken ze vooral naar de boeken waarmee de actrice gefotografeerd was, maar het werd makkelijker toen ze de lijst in handen kregen met de geveilde boeken uit haar nalatenschap in 1999. Het blijkt dat Monroe inderdaad een liefhebber was, of in ieder geval een verzamelaar. Ze vonden ruim vierhonderd boeken, en zeker niet van de minste auteurs. Gustave Flaubert, Marcel Proust, Sigmund Freud, een behoorlijke hap uit de Russische bibliotheek.

Of ze de ruim vierhonderd boeken daadwerkelijk allemaal gelezen heeft, helemaal onderaan vind je de volledige lijst, zullen we nooit weten. Echter, voor de sceptici die het nog niet willen geloven: er is genoeg bewijs dat Monroe daadwerkelijk een boekenwurm was. Ze las in ieder geval de onderstaande boeken, waarover ze sprak in interviews of met vrienden, waaruit ze voordroeg, waarin aantekeningen van haar hand te vinden zijn of die ze heeft proberen te bewerken tot een film.

Dit zijn de favoriete boeken van Marilyn Monroe die haar bovendien op diverse manieren wisten te inspireren

1. De rechten van de mens (1791) van de Engels-Amerikaanse filosoof Thomas Paine: een van de meest invloedrijke boeken ooit geschreven. Het boek is een coherent uitgewerkte politieke filosofie over de inrichting en verantwoordelijkheden van de staat, en de plaats van het individu binnen die staat. Onze hedendaagse democratieën zijn er in tal van opzichten op geënt.

2. De gedichten van de Ierse Nobelprijswinnaar William Butler Yeats. Yeats kreeg de Nobelprijs “voor zijn immer geïnspireerde poëzie die op een artistieke wijze uiting geeft van de ziel van een geheel volk” en is ook nu nog altijd een van de meest gelezen en geliefde dichters uit de literatuurgeschiedenis.

3. De oerklassieker De broers Karamazov (1880) van de Russische schrijver Fjodor Dostojevski. In dit bijna duizend pagina’s tellende turf vertelt Dostojevski het verhaal van de drie broers Karamazov en de moord op hun vader. Alledrie hebben ze hun motieven en ook de gelegenheid gehad voor deze gruweldaad, maar wie is de dader? De gebroeders Karamazov is het laatste werk dat Dostojevski heeft geschreven. Amper vier maanden nadat het oorspronkelijk is verschenen, sterft de Russische schrijver. Vanwege de vermenging van filosofie, religie en psychologie, maar ook vanwege heel veel andere zaken, is het uitgegroeid tot een van de belangrijkste werken uit de wereldliteratuur. In de boekenkast van Monroe stonden overigens ook andere grote romans van Dostojevski: Misdaad en straf en Aantekeningen uit het dodenhuis.

4. Brieven aan een jonge dichter (1929) van de in Praag geboren en in het Duits schrijvende dichter Rainer Maria Rilke. In dit boek, dat net als veel andere boeken uit de boekenkast van Marilyn Monroe is uitgegroeid tot een klassieker, worden de brieven gebundeld van Rilke aan de jonge student en aspirant-dichter Franz Xaver Kappus, die Rilke een paar gedichten ter beoordeling had gestuurd. Wat de brieven zo speciaal maakt is dat uit de brieven Rilke’s visie op een groot aantal aspecten van het leven valt te distilleren, waaronder zijn hoop dat de tegenstellingen tussen man en vrouw zullen worden opgeheven. De verzamelde gedichten van Rilke stonden overigens ook te pronken in de boekenkast van Monroe.

5. Een verloren vrouw (1923) van de Amerikaanse schrijfster Willa Cather en waarvan Marilyn Monroe hoopte dat haar productiehuis het ooit zou verfilmen. Deze roman vertelt het verhaal van de jonge, aantrekkelijke Marien die het stralende middelpunt is van huize Forrester. Met haar vijfentwintig jaar oudere man brengt ze de zomers door in Sweet Water, Nebraska, midden in de oneindige Great Plains. Niel, de dromerige buurjongen, heeft al snel zijn hart verloren aan Marian, maar vertrekt daarna om pas enkele jaren terug te keren naar Sweet Water. Bij zijn terugkeer stelt Niel vast dat Marians leven fundamenteel is veranderd. Na twee hartaanvallen moet haar man volledig door haar verzorgd worden. Ze heeft een minnaar en ze drinkt. En hoewel ze nooit klaagt, heeft Niel de indruk dat de wereld waarin ze leeft niet langer bij haar past. Wanneer een ernstige financiële crisis de Forresters ruïneert, probeert Marian vertwijfeld de schijn op te houden. Vereenzaamd na de dood van haar echtgenoot zoekt ze haar toevlucht in de armen van jongemannen. Ze bemint en wordt bemind, maar de liefde schiet tekort en brengt haar niet het grote geluk. Niel verliest ieder respect voor haar, de betovering is verbroken. Pas aan het eind van haar leven begrijpt hij het geheim van deze vrouw.

6. Het met de Pulitzer-prijs bekroonde Tramlijn begeerte (1947) van de Amerikaanse schrijver Tennessee Williams dat je ongetwijfeld beter kent als A Streetcar Named Desire en al dan niet in de verfilming uit 1951 met Marlon Brando en Vivien Leigh in de hoofdrollen. Geschreven als toneelstuk beschrijft dit werk van Williams de culturele botsing tussen twee symbolische figuren, Blanche DuBois, die staat voor het rijke leven van de witte bevolking in de zuidelijke Verenigde Staten van Amerika, en Stanley Kowalski, een typische representant van de stedelijke immigrant-arbeider.

7. De kleine prins (1943) van de Franse schrijver en piloot Antoine de Saint-Exupéry. De verteller, een piloot, vertelt in dit moderne sprookje hoe hij na een noodlanding in de Sahara de kleine prins ontmoet. De kleine prins is op de Bijbel en het eerste deel van In de ban van de ring van J.R.R. Tolkien na, het best verkochte boek aller tijden en ging naar schatting meer dan honderdveertig miljoen keer over de toonbank.

8. De roman Justine (1957) van de Amerikaanse schrijver Lawrence Durell die het eerste deel vormt van de (niet volledig naar het Nederlands vertaalde) tetralogie The Alexandria Quartet. Leuk detail is dat in de boekenkast van Monroe stonden twee verschillende edities van het boek stonden, evenals het tweede deel Balthazar. Kenners beweren verder dat Monroe deze boeken aan het lezen was tijdens de opnames van The Misfits.

9. De mens in opstand (1951) van de Franse schrijver Albert Camus, die dit werk als zijn belangrijkste beschouwde. Het is een diepgaand essay over de ontsporing van het revolutionaire denken, vanaf de Franse Revolutie tot en met de concentratiekampen van Auschwitz en Kolyma. De verschijning van het boek in 1951 leidde tot hevige debatten, en tot de definitieve breuk met Jean-Paul Sartre.

10. De ballade van het treurige café (1951) van Carson McCullers, die een jarenlange vriendschap had met Marilyn Monroe. De roman vertelt het verhaal van Miss Amelia die een winkel beheert. Afgezien van een huwelijk dat niet langer dan tien dagen standhield, is ze altijd alleen geweest. Dan verschijnt haar neef Lymon ten tonele. Deze gebochelde dwerg weet slapende gevoelens van tederheid in Miss Amelia wakker te maken. Samen maken ze van de winkel een café, tot groot genoegen van de omwonenden, maar de idylle duurt helaas niet lang.

11. Twee exemplaren van Madame Bovary (1856) van de Franse schrijver Gustave Flaubert en over wie we een uitgebreid portret publiceerden. Madame Bovary is de debuutroman van Flaubert en beschrijft de behoefte aan een vurige liefde van Emma Bovary. Waarom Monroe twee exemplaren van het boek in haar boekenkast had staan, is niet bekend.

12. De in 1935 gepubliceerde roman Teder is de nacht (en dus niet De grote Gatsby!) van F. Scott Fitzgerald. Deze roman – die losjes gebaseerd is op Fitzgeralds eigen leven – vertelt het verhaal van de gevierde psychiater Dick Diver en zijn steenrijke echtgenote Nicole. Hun indrukwekkende villa in Zuid-Frankrijk staat gastvrij open voor een aantal illustere landgenoten. Een van hen is de filmster Rosemary Hoyt, die al spoedig op Dick verliefd wordt. Aanvankelijk ziet zij niet welk effect dit heeft op de relatie van de Divers, maar als Dick de liefde gaat beantwoorden begint het huwelijk te wankelen en gestaag nadert de ondergang voor Dick en Nicole Diver.

13. De semi-autobiografische romans En de zon gaat op (1926) en Afscheid van de wapenen (1929) van de Amerikaanse schrijver en Nobelprijswinnaar Ernest Hemingway, van wie we eerder een overzicht publiceerden met daarin de zestien boeken die iedere jonge schrijver volgens hem gelezen moet hebben.

Meer boeken uit de boekenkast van Marilyn Monroe ontdekken of andere overzichten bekijken?

Wie de volledige privécollectie van Marilyn Monroe wil bekijken, kan altijd een kijkje nemen op de website van Booktryst. In het artikel vind je ook tal van foto’s die genomen zijn wanneer Monroe aan het lezen was.

Er zijn heel wat bekende auteurs, acteurs en andere sterren die ooit een overzicht hebben gemaakt van hun favoriete boeken. Op onze website publiceerden we een overzicht van de boeken die iedere jonge schrijvers volgens Ernest Hemingway gelezen moet hebben.

Ook stelden we zelf al een aantal lijstjes samen. We maakten onder andere een overzicht van de leukste katten in de literatuur, de spannendste avonturenromans en de kinder- en jeugdboeken waar volwassenen ook iets aan hebben.