De geheime tuin achterna: ontdek Ferrara aan de hand van Giorgio Bassani’s klassieker De tuin van de familie Finzi-Contini
Varia door Emerald Liu
/ Illustraties: Ike Schulte
Leestijd:
Nostalgie en melancholie galmen door Giorgio Bassani’s klassieker De tuin van de familie Finzi-Contini (1962). Het boek vertelt het verhaal over een onmogelijke eerste liefde, dat zich afspeelt binnen de kleine ommuurde stad van Ferrara, tijdens de turbulente tijd van het opkomende fascisme. En waar Bassani daarnaast bij momenten ook heel beeldend schrijft, kan het boek wat ons betreft perfect fungeren als de ideale gids voor mocht je ooit zelf eens Ferrara wil ontdekken.
De tuin van de familie Finzi-Contini is in 1971 dromerig in beeld gebracht door Vittorio De Sica’s stijlvolle verfilming. De openingsscène introduceert meteen één van de meest iconische locaties van dat pittoreske Noord-Italiaans stadje: Corso Ercole I d’Este. ‘Deze straat in Ferrara is door Giusue Carducci en Gabriele d’Annunzio onsterfelijk gemaakt en is bij kunst- en poëzieliefhebbers over de hele wereld zó bekend, dat elke beschrijving ervan overbodig zou kunnen lijken.’
Gelukkig voor ons schetst Bassani toch een beeld: ‘Breed; kaarsrecht van het Kasteel naar de Engelenmuur; over de hele lengte geflankeerd door de donkere silhouetten van herenhuizen; met de vage schitterende achtergrond van rode baksteen, bladergroen en blauwe lucht die je naar de oneindigheid lijkt te voeren’.
Aan de voet van deze ‘oneindigheid’ bevindt zich de villa van de mysterieuze Finzi-Contini’s. Over de geplaveide hoofdstraat zie je jongeren in witte tenues in een flits voorbij fietsen. Ze zijn op weg naar de verscholen ommuurde tuin van deze aristocratische familie om een partijtje tennis te spelen, omdat de plaatselijke tennisclub Joden begint te weren. Op deze manier komt de anonieme verteller van het verhaal weer in contact met zijn jeugdliefde Micòl, de dochter uit het gezin, met alle onbeantwoorde verlangens en gevolgen van dien.
Bassani zelf was afkomstig uit een welvarend Joods gezin en groeide op in Ferrara. Verbonden aan deze stad, genesteld in de Povlakte, weet hij het als geen ander neer te pennen. Het vormt de rode draad door verschillende romans, die de levens van buitenstaanders binnen en rond de Mura degli Angeli weergeeft ten tijde van Mussolini.
Samen vormen ze de collectie Il romanza di Ferrara. Net als zijn personages werd Bassani niet gespaard door de rassenwetten en om deze te kunnen omzeilen, werden zijn eerste werken onder een pseudoniem gepubliceerd.
In het joods kerkhof, bij Via delle Vigne, is het graf van de auteur als die van zijn ouders ten midden de overwoekerende klimop en het groen genesteld. Kerkhoven en tuinen passeren alternerend de revue als achtergrond doorheen het verhaal, maar slechts in de proloog en de epiloog wordt er expliciet verwezen naar het lot dat de Finzi-Contini’s te wachten staat in de concentratiekampen waar ze hun eind zullen vinden zonder zerk. De mastodont der nagedachtenis die wordt beschreven in de proloog blijft dus, afgezien van één gezinslid dat, door een zwakke gezondheid, vroegtijdig is overleden, leeg.
Het onderstreept alles wat de verteller erna reconstrueert: de zorgeloze fietstochten, de intieme conversaties en de geborgenheid binnen de muren van de tuin van de familie Fintzi-Contini, met een kille voorafschaduwing. Het is enkel de wijze Micòl die zich bewust lijkt over wat er zal komen en zich niet over wil geven aan plannen voor de toekomst; voor hen is er immers geen weggelegd.
In zijn passages hunkert Bassani’s personage naar het onmogelijke, het ongrijpbare en het vergeefse: ‘the dear, the sweet, the sacred past’. De tuin van de Finzi-Contini’s, net als hun graf, bestaat niet, het is even ontastbaar als een herinnering, en net zo verleidelijk. Dus trek iets zomers wits aan, klim op die fiets en verlies jezelf in Bassani’s Ferrara.
De belangrijkste locaties op een rijtje
Oude Joodse Ghetto, Joods Museum en synagoge
Adres: Via Mazzini 95
Joodse school
Adres: Via Vignatagliata 79/81
Opmerking: De school is alleen extern te bezichtigen.
Joods Kerkhof
Adres: Via delle Vigne
Giorgio Bassani’s woning
Adres: Via Cisterna del Follo, 1
Goed om te weten: De woning is privé en dus helaas alleen extern te bezichtigen. De magnoliaboom in de tuin, die meermaals in Bassani’s werken wordt beschreven, kan echter wel van buiten het privé-terrein bezichtigd worden.
Palazzo Paradiso – Ariostea bibliotheek
Adres: Via Scienze, 17
Goed om te weten: Toen Bassani in Ferrara woonde, frequenteerde hij deze bibliotheek. Hij werd er uit weggejaagd na het invoeren van de rassenwetten. De bieb wordt ook beschreven in De tuin van de familie Finzi-Contini.
Palazzo dei Diamanti
Adres: Corso Ercole I d’Este, 21
Castello Estense
Adres: Largo Castello, 1
