Londen in het begin van de twintigste eeuw was een bruisende stad vol vernieuwing: het consumentisme vond uitdrukking in winkelcentra, nieuwe technologieën (zoals de auto en de radio, maar ook oorlogswapens) volgden elkaar in sneltempo op, vrouwen trokken met de vuist in de lucht het straat op in hun campagne voor gelijke rechten… Het moderne tijdperk had nieuwe stemmen nodig die de complexiteit van de tijdsgeest konden verwoorden. Een van die stemmen was Virginia Woolf. Haar credo: ‘niets is gebeurd tot het is opgeschreven.’

Stefan Zweig is een van de belangrijkste schrijvers van de vorige eeuw en schreef met Schaaknovelle, De wereld van gisteren en zijn biografieën over onder anderen Marie Antoinette, Maria Stuart en Erasmus de ene klassieker na de andere. Het leven van deze schrijver en humanist lijkt verder van een afstandje enkel uit extremen te bestaan. Hij is enerzijds een spin in het web van de Europese cultuur, zit goed in de slappe was, leidt een heerlijk intellectueel leven en is een van de populairste schrijvers van zijn tijd. Door alleen Albert Einstein en Sigmund Freud te noemen, doe je al zijn andere fans tekort. Anderzijds slaat de verwoestende Eerste Wereldoorlog een gat in de ziel van deze pacifist en eindigt zijn jarenlange vlucht voor de nazi’s in een tragisch einde. Stefan Zweig, een zacht mens omringd door vuur.

De op Sicilië geboren auteur Luigi Pirandello verblijft het grootste deel van zijn leven in de Italiaanse hoofdstad Rome. Verscheurd tussen zijn Siciliaanse oorsprong en zijn Romeinse leven, begint Pirandello zowel in het Italiaans als het Siciliaanse dialect te schrijven. Aanvankelijk heeft hij met zijn teksten af te rekenen met felle kritiek wegens zijn ‘onbegrijpelijke vernieuwingen’, maar na jarenlang toneel, poëzie en proza te schrijven, weet de auteur toch door te breken bij het grote publiek. Pirandello wordt bekend met romans zoals Iemand, niemand en honderdduizend en toneelstukken zoals Zes personages op zoek naar een auteur. Behalve roman- en toneelschrijver, is Pirandello ook de auteur van meer dan tweehonderd novellen en verhalen. Terwijl hij wisselt tussen periodes als romanauteur en seizoenen als toneelschrijver, blijft Pirandello standvastig en gretig korte fictionele vertellingen opstellen. Ambitieus tracht de schrijver al zijn verhalen te bundelen in een literaire kalender genaamd Verhalen voor een jaar: één verhaal voor elke dag van het jaar. Hoewel Pirandello als toneelauteur nog steeds enorme bekendheid geniet en een grote invloed heeft op de hedendaagse literatuur, wordt zijn grote hoeveelheid novellen vaak over het hoofd gezien.

Weinig schrijvers hebben zo’n turbulent leven gehad als Susan Sontag. Eigenlijk vangt de term ‘schrijver’ haar niet, want ze was tevens regisseur van arthouse-films, speelde een hoofdrol in een film van Woody Allen, jureerde op filmfestivals en stond model voor Andy Warhol. Toch zag ze zichzelf vooral als romanschrijfster, al wordt ze tegenwoordig vooral herinnert als radicale cultuurcritica en begenadigd essayiste. Het is niet overdreven om te zeggen dat Susan Sontag de culturele koers van de twintigste eeuw heeft medebepaald: ze hield zich bezig met de grootste omwentelingen in de westerse geschiedenis en volgde de digitale ontwikkelingen op de voet. Welke lijn kunnen we door haar omvangrijke oeuvre trekken?

Enkele jaren geleden stierf John Berger op negentigjarige leeftijd. Hij was schrijver, schilder, kunstcriticus, scenarist, essayist, dichter en vertaler, maar hij was vooral een van de meest revolutionaire en invloedrijke geesten van het naoorlogse Europa. Deze wereldwijze man leefde nochtans teruggetrokken op het Franse platteland. Hij was een begenadigd waarnemer, die altijd vertrok vanuit een observatie en daaraan onderweg hogere inzichten knoopte. Zo veranderde zijn BBC-serie Ways of Seeing, uitgebracht in boekvorm onder de titel Anders zien, in de jaren zeventig de manier waarop een hele generatie naar kunst keek. Berger liet een breed oeuvre van fictie en non-fictie na, waarin kunst en maatschappij een grote rol spelen. Dat bewees hij al in zijn debuutroman A Painter of Our Time, die zelfs een tijdje uit de handel werd genomen vanwege vermeende communistische sympathieën. Ook de onlangs opnieuw uitgebrachte essaybundel Waarom naar dieren kijken blijft actueel in deze tijden waarin onze relatie met de natuur onder druk staat. Duik door het lezen van dit portret in zijn leven en werk.

Een dikke zestig jaar na zijn overlijden lijkt Willem Elsschot nog steeds levend en wel. Zijn werk werd verfilmd, verstript, in meer dan veertig talen vertaald en hoewel het volledige oeuvre in omvang beperkt is, is het aantal boeken en artikels dat over Elsschot geschreven is nauwelijks te tellen. Het werk van Elsschot heeft dan ook tot op de dag van vandaag niet aan relevantie ingeboet. Maar waarin schuilt nu precies de aantrekkingskracht van Elsschots werk? Karakters duikt in het leven en het werk van de schrijver, laat zich op sleeptouw nemen door Het dwaallicht en gaat in gesprek met Jan Maniewski, Elsschots bekendste kleinzoon.