Viktor Hachmang

Karakters: Hoe vaak heb je Blokken eigenlijk gelezen?

Viktor Hachmang: Ik heb het boek minstens vijftien keer gelezen, maar daarnaast grijp je tijdens het tekenen meer dan eens terug op fragmenten uit het boek, dus misschien is vijfentwintig keer een beter antwoord. Gelukkig is Blokken een korte roman.

Het blijft veel. Heb je het boek zo vaak gelezen omdat je met jouw versie zo dicht mogelijk bij het origineel wilde blijven? Om – voor zover dat kan – zo veel mogelijk een eigen interpretatie te vermijden?

Hoe vaak je het origineel ook leest, je ontkomt niet aan de eigen interpretatie, omdat het anders geen strip- of beeldverhaal wordt. Niet alles wat in de literatuur werkt, werkt namelijk ook als tekening. Als tekenaar moet je dan af en toe een list bedenken om de tekst visueel te kunnen vertalen en dan wijk je soms af van het origineel. Daar liep ik ook tegenaan doordat Bordewijk als schrijver en ik als tekenaar soms andere aandachtspunten hebben. Wat moet je als tekenaar bijvoorbeeld met tekstfragmenten die helemaal niet visueel zijn?

Tijdens het maken van Blokken heb ik ook soms expres naast de maat gelopen. De taal van Bordewijk bestaat uit korte, krachtige zinnen waardoor het tempo ontzettend hoog ligt. Hoger dan je als tekenaar kan volgen.

Waar gaat Blokken volgens jou over?

Hoewel Bordewijk in interviews vaak afstand heeft genomen van het idee dat Blokken een statement zou zijn tegen totalitaire systemen, is het boek eigenlijk niet anders op te vatten.

Na een tweede lezing valt op: hoe gevaarlijk het is wanneer in plaats van het doel dat wordt nagestreefd alleen het ontworpen systeem overblijft om dat doel te bereiken.

Na een derde lezing: het idee dat artificialiteit het altijd zal afleggen tegen de natuur. In de mens is een latente, natuurlijke chaos aanwezig; er is geen beginnen aan om daar tegenin te gaan.

Daarnaast wordt ook een soort sinus-beweging zichtbaar; de extreme rechtlijnigheid om de chaos te beheersen zal onvermijdelijk omslaan in het tegenovergestelde, wat niet zozeer beter is dan dat eerste. Bordewijk lijkt te streven naar een balans tussen deze twee ideologieën.

Een groot verschil tussen jouw versie en die van Bordewijk zijn de inwoners van De Staat. In jouw versie zijn de inwoners robotachtige mensen, terwijl daar in het verhaal van Bordewijk geen sprake van is.

Ik heb het boek inderdaad heel anders geïnterpreteerd dan veel andere mensen. Al vanaf de eerste pagina van het boek, waren de inwoners van De Staat voor mij robotachtige, geometrische figuren in plaats van mensen van vlees en bloed. Maar ik heb wel meer elementen aangepast of toegevoegd. In mijn versie zitten bijvoorbeeld paarden, die helemaal niet voorkomen in de versie van Bordewijk. Ik vind dat je die vrijheid als kunstenaar mag nemen zolang de boodschap maar niet verandert.

Je hebt ook extra lagen toegevoegd aan je beeldroman. In je tekeningen zitten bijvoorbeeld verwijzingen naar het constructivisme die een rechtstreekse verwijzing zijn naar de communistisch-totalitaire staat.

Ik heb me bij het tekenen inderdaad laten inspireren door het Russische constructivisme. Het omslag heb ik bijna bijna helemaal overgenomen van een kinderboek van El Lissitzky dat gaat over twee vierkanten.

Evengoed heb ik overigens elementen uit het Italiaanse futurisme in mijn beeldroman verwerkt omdat je het boek eveneens als een aanklacht tegen het fascisme kan lezen en dus niet uitsluitend tegen het communisme.

Er zijn nog meer verwijzingen naar de kunstgeschiedenis te ontdekken en niet in het minst naar De Stijl.

De Stijl is misschien wel de belangrijkste invloed geweest. Blokken is een Nederlands boek en het leek me interessant en gepast om veel te verwijzen naar de meest avantgardistische Nederlandse stroming die er geweest is. Niet uit patriottisme maar omdat Bordewijk er zelf mee geconfronteerd is in zijn tijd.

Concreet verwijst de typografie naar Theo van Doesburg. De lay-out is dan weer een knipoog naar het werk van Bart van der Leck en Piet Mondriaan. Voor de gebouwen heb ik me laten inspireren door Hendrik Wijdeveld van de Amsterdamse School.

Het kleurgebruik in jouw versie is eveneens een verwijzing naar De Stijl. Maar zit er nog meer betekenis achter het kleurgebruik? Die indruk kreeg ik wel.

In het boek maak ik alleen gebruik van de primaire kleuren en ik heb geprobeerd ze alle drie een extra betekenis mee te geven. Geel is de kleur van de hoop en het verzet, rood is de kleur van De Staat en blauw is het schemergebied waar beide veelal samenkomen. Bordewijk was hier trouwens zelf ook mee bezig en veel van de hoofdstukken in Blokken zijn ingedeeld op kleur. Bordewijk spreekt in bepaalde hoofdstukken bijvoorbeeld alleen maar over blauwe lichten en later weer over rode.

Ik hoop in ieder geval dat het opvalt dat er veel verwijzingen in het boek te vinden zijn en dat mensen daardoor het boek aandachtiger gaan lezen. Zo zullen ze hopelijk steeds weer nieuwe dingen ontdekken over de avant-garde uit de jaren twintig en dertig.

Een dystopische roman – en dus ook Blokken – leent zich uitstekend voor een beeldroman. Het is heel fantasierijk, plastisch en tegelijkertijd suggestief. Zou je ook nog andere dystopische literaire werken onder handen willen nemen?

Het is aantrekkelijk voor een tekenaar om te werken rond een dystopische roman omdat er in die boeken een nieuw wereldbeeld wordt geschapen en er dus veel vorm moet worden gegeven. Ik zie het mezelf dus wel doen. Zelf ben ik erg geïnteresseerd in de verhalen van J.G. Ballard dus hij zou misschien mijn volgende inspiratie kunnen zijn.

Een laatste vraag. De laatste jaren komt er steeds meer aandacht voor beeldromans. Hoe denk je dat de beeldroman zich de komende jaren gaat evolueren?

Ik hoop dat het een beetje loskomt van de vaste vorm en evolueert naar een echte kunstvorm. Veel beeldromans bestaan nu uit poëtische teksten met melancholische beelden en hebben vrijwel allemaal dezelfde ondertoon. Dat vind ik jammer. Maar wanneer je de beeldroman meer zou gaan benaderen als een echte kunstvorm en niet terugvalt op voorbedachte trucs, zou het volgens mij veel interessanter worden. Daar zou ik zelf in ieder geval nog graag een aantal pogingen in doen.

Meer weten en lezen over Viktor Hachmang?

Viktor Hachmang heeft de afgelopen jaren al flink naam gemaakt als illustrator en vormgever. Zo werd zijn werk reeds gepubliceerd in toonaangevende kranten en tijdschriften als The New York Times, Die Zeit, Wired en MIT Technology Review.

Voor hij begon aan zijn beeldroman Blokken, publiceerde Hachmang ook reeds experimentele stripverhalen. Hij debuteerde in 2016 met zijn kortverhaal ‘Book of Void’, een fictief verslag van aanslagen op kunstwerken in het Stedelijk Museum. Daarin verwijst hij regelmatig naar Het boek van vijf ringen van Miyamoto Musashi.

Over het Stedelijk Museum gesproken: het museum heeft werken van Victor Hachmang opgenomen in haar collectie. Dat en veel meer wapenfeiten van Victor Hachmang kan je terugvinden op zijn website, waar je ook veel van zijn werken kan bekijken. Ook kan je Viktor Hachmang volgen op Instagram waar hij veel van zijn werken exposeert.

Viktor Hachmang aan het woord horen? Naar aanleiding van het verschijnen van Blokken was Hachmang te gast bij het radioprogramma Nooit Meer Slapen dat je hier volledig kan beluisteren.