Paolo Giordano

Karakters: Primo Levi, een Italiaanse schrijver die net als u een wetenschappelijke achtergrond had, deed ooit de volgende uitspraak: ‘Physics was prose: elegant gymnastics for the mind, mirror of Creation, the key to man’s dominion over the planet; but what is the stature of Creation, of man and the planet?’ Wat denkt u dat fysica ons kan leren over de menselijke aard?

Paolo Giordano: Ik heb de neiging om fysica te gebruiken als een fantastische ruimte voor metaforen. Ook nu ik al heel lang niet meer werkzaam ben in de fysica. Op een bepaalde manier was dat het vertrekpunt van mijn eerste boek, De eenzaamheid van de priemgetallen. Het was mathematisch, maar er zijn gelijksoortige principes in de fysica. En op een bepaalde manier houdt het, voor mij, een diep verband met menselijke angsten en de nieuwsgierigheid die daarbij komt kijken. Kijkende naar deeltjesfysica, wat ik vele jaren heb gestudeerd, en astrofysica, astronomie… Het is alsof je zit te staren naar een enge leegte van duisternis. Dus ik denk dat er op dat vlak een sterk verband is. Dit is ook een reden waarom ik nooit grote contradicties heb ervaren met schrijven. Het was gewoon een andere manier van kijken naar dezelfde duistere leegtes.

Bent u begonnen met schrijven tijdens het starten van uw studies fysica?

Ik ben begonnen met schrijven tijdens mijn laatste jaren aan de universiteit. En dat kwam omdat ik mensen miste. Ik was namelijk de hele tijd bezig met formules, deeltjesfysica, modellen, codes op de computer, en ik miste dat menselijke element. Ik begon met schrijven om dat wat uit te balanceren.

U sprak eerder over het missen van die menselijke connecties en uw werk gaat grotendeels over connecties tussen mensen of het gebrek daaraan.

Ik denk dat literatuur grotendeels gaat over connecties en verbanden maken. Lezen gaat volgens mij over hoe je kunt verbinden met andere mensen. Verbinden met andere perspectieven, andere zielen… Het is de meest betrouwbare manier om de wereld te observeren vanuit andere zielsperspectieven. En op een bepaalde manier is dat een behoefte voor ons allen. Een noodzaak om uit je eigen perceptie van alles te breken. Boeken staan je toe om op die manier te reizen met verschillende zielen. Dus de romans en verhalen op zich worden een soort van antwoord op deze zoektocht. En het is grappig, want ik verbind veel makkelijker met anderen via het schrijven dan in het echte leven. Ik vind het nog steeds erg moeilijk of zelfs vermoeiend om met mensen te binden. Het vergt veel energie.

Een beetje ironisch gezien u zei dat u uit de fysica wilde ontsnappen om net die menselijke connecties op te zoeken.

Ja, klopt! (lacht) Want uiteindelijk is schrijven een even solitaire bezigheid als fysica, maar er zijn op zijn minst wel menselijke sentimenten bij betrokken. Ik heb de neiging om de voorkeur te geven aan beroepen die me toelaten om alleen te werken. Het is niet omdat ik niet van mensen hou. Ik hou van mensen en om bij hen te vertoeven, maar het vergt veel van mijn energie. Dus ik heb erna tijd nodig om terug op te laden.

Nog een citaat van Levi: ‘Already the train was carrying me far away, through the checkerboard fields of Romagna, toward the vineyards of Piedmont and the mysterious future of exile, of war and death, which I could then but barely perceive, like an uncertain cloud in the boundless sky.’ De hemel verslinden speelt zich af in het zuiden van Italië maar je woont en werkt zelf in Turijn. Vanwaar de keuze voor Apulië?

Toen ik er voor de eerste keer mee in aanraking kwam, werd ik verliefd. Daar is er echt een boundless sky, daar doet de hemel er echt toe. De lucht. Het licht. De zonsondergang. Het is hartverscheurend mooi. En wanneer ik verliefd word op een plek, wil ik er graag over schrijven.

Het zuiden is overigens ook een symbolische plek voor mijn formatieve jaren. Ik was er voor het eerst toen ik al volwassen was en ik vroeg me af: waarom? Waarom ben ik hier nooit eerder naartoe gegaan? Dus ik zocht redenen om elke zomer, elk jaar, terug te keren. De natuur en het landschap zijn er zo anders en dat voel je. Ik voel me echt anders wanneer ik daar ben.

Wat is uw mening omtrent de culturele verschillen tussen het noorden en het zuiden van Italië?

Ze zijn er nog steeds en dat is ook deels wat ik zo fantastisch vind aan Italië, dat het zo complex is. Er zijn ook verschillen tussen het oostelijke en westelijke deel van het land. Ik denk dat dit Italië een erg uniek land maakt. Wat meer zorgbarend is, is dat er nog steeds een sterk economisch en sociaal verschil is tussen het noorden en sommige delen van het zuiden. Het lijkt alsof het iets is dat geen enkele regering heeft kunnen verhelpen, tot dusver.

Cesare Pavese zei ooit: ‘The only joy in the world is to begin.’ Gaat u akkoord met deze stelling?

(Lacht) Helemaal akkoord! Maar ik ga akkoord met bijna alles wat Pavese zegt. De hemel verslinden is ook erg gerelateerd aan Pavese. Hij is waarschijnlijk de belangrijkste referentie voor het hele boek. Tot het punt dat er een zin is op de eerste pagina die een soort van citaat is uit één van zijn werken.

Wat ik ook geleerd heb van het werk van Pavese, is om te schrijven over tegengestelden. Platteland versus stad. Zomer en winter. Begeerte en frustratie. Vrijheid en gehoorzaamheid.

Gezien Pavese zo’n grote invloed was: wat is uw mening over het volgende citaat? ‘The words that strike us are those that awake an echo in a zone we have already made our own – the place where we live – and the vibration enables us to find fresh starting points within ourselves.’

Dat klopt ook. Het is net als met de gitaar, niet? Je raakt gewoon de snaren aan, maar het is eigenlijk de ervaring en het leven van de lezer die het verhaal doet resoneren en het volume geeft. Ik ben me hier altijd al bewust van geweest. Dat is ook waarom ik er tijdens het schrijven naar neig om niet te lang te blijven hangen bij de belangrijke momenten in de levens van de personages. Omdat ik erop vertrouw dat de lezer zelf een beeld van wat er zich afspeelt vormt. De lezer vult de vele lege ruimtes in die door de schrijver worden achtergelaten. En als je zelf die invulling verzorgt, creëert dat een veel sterkere ervaring.

Als lezer creëer je dus mede het verhaal?

Absoluut. De lezer creëert mede het verhaal. Dat maakt het zo uniek en verschillend ten opzichte van bijvoorbeeld film, omdat je tijdens het lezen veel meer actief deelneemt.

Meer weten en lezen over Paolo Giordano?

De eerste roman van Paolo Giordano was een wereldwijd succes. De eenzaamheid van de priemgetallen (2009) verscheen bij De Bezig Bij en ook zijn daaropvolgende romans werden vertaald en gepubliceerd bij dezelfde uitgever.

In De hemel verslinden strijdt het hoofdpersonage voor het behoud van de eeuwenoude olijfbomen in het Zuid-Italiaanse Apulië. De roman van Paolo Girodano is fictie, maar voor sommige Italiaanse olijfboeren is dit de harde realiteit. De Standaard ging op zoek naar de verhalen over de bedreigde olijfbomen van honderden – soms zelfs duizenden! – jaren oud.

Paolo Giordano is graag gezien bij de Nederlandstalige lezer. Al zijn boeken werden vertaald naar het Nederlands door Pietha de Voogd en Mieke Geuzebroek en hij is geregeld te gast in Nederland en Vlaanderen. VRT interviewde Paolo Giordano over de vijf boeken die zijn leven hebben beïnvloed. Bij BOZAR Brussel vind je een gesprek in het kader van de reeks Repairing the future. De Italiaanse schrijver heeft het er over de kracht van de literatuur om in iemand anders huid te kruipen en inzicht te krijgen in een soort universele gelijkheid van de mens: ‘Fictie herinnert ons eraan dat de basis van ieders bestaan exact dezelfde is.’

Paolo Giordano is niet de enige Italiaans auteur waarmee we een gesprek hadden. Lees ook ons interview met Nadia Terranova of onze artikels over Primo Levi en Giorgio Bassani.