Nir Baram

Karakters: In het merendeel van je werk speelt politiek een belangrijke rol en dat is in Aan het einde van de nacht eigenlijk niet anders. Ergens voelt het bijna alsof je hier als Israëlische schrijver geen keuze in hebt. Net zoals het voor mij nu voelt alsof ik geen keuze heb het je te vragen.

Nir Baram: Ik denk dat het meer te maken heeft met hoe mensen Israëlische romans lezen dan dat Israëlische schrijvers hierin geen keuze zouden hebben. Je hebt volgens mij altijd de keuze om een verhaal te schrijven zonder dat politiek enige rol van betekenis speelt.

Soms voelt het trouwens alsof mensen buiten Israël een gewoonte hebben aangeleerd om automatisch op zoek te gaan naar politieke elementen in Israëlische romans. Niet dat het onlogisch is, want in de meeste Israëlische romans zitten wel degelijk politieke elementen verwerkt.

Israeliërs valt het wellicht minder op omdat het voor ons zo gewoon is geworden: we zijn in die wereld vol politiek opgegroeid. Politiek is onmiskenbaar een groot onderdeel van ons leven. Laat een roman in Israël plaatsvinden en het verhaal krijgt vrijwel automatisch een politieke lading.

Meer dan een politiek schrijver zou ik je zelf meer omschrijven als een observerende schrijver met oog voor detail. Je laat geen personage of plaats onbesproken. Wat vind je als schrijver zo belangrijk aan het neerschrijven van zoveel details?

Als schrijver moet ik kunnen geloven wat ik schrijf en onderdeel daarvan is dat ik mezelf verplicht om al die details te benoemen. Bovendien moet ik me als schrijver kunnen verplaatsen in de fictieve wereld die ik in mijn romans creëer. Alleen dan kan ik een roman tot een goed einde te brengen. Ook daarvoor zijn al die details ontzettend belangrijk.

Door veel critici en media werd je al vanaf het verschijnen van je debuutroman bestempeld als de opvolger van Amos Oz en David Grossman. Hoe kijk je zelf naar deze vergelijking?

Die vergelijking hebben critici volgens mij voornamelijk gebaseerd op het feit dat we alle drie schrijvers zijn met een politieke opinie die we bovendien niet onder stoelen of banken hebben gestoken. Maar hoezeer ik Amos Oz en David Grossman ook respecteer en hun werk bewonder, ik denk toch dat we alle drie heel verschillende schrijvers zijn.

Zo’n vergelijking had bovendien het automatische gevolg dat je als jonge schrijver meteen moest leren omgaan met een grote druk en torenhoge verwachtingen. Maar het lijkt erop dat je daar weinig last van hebt gehad: je schudt de ene na de andere goed ontvangen roman uit je mouw.

Wanneer ik schrijf aan een roman voel ik totaal geen druk van buitenaf omdat ik op die momenten verdwijn in de wereld die ik op dat moment aan het creëren ben. Het is moeilijk uit te leggen hoe dat proces precies in zijn werk gaat, maar de truc van het verdwijnen helpt wel om dicht bij mezelf te blijven als schrijver en om me zoveel mogelijk af te schermen van de buitenwereld, opinies en andere invloeden.

Na het lezen van Aan het einde van de nacht kan ik me niet aan de indruk onttrekken dat je een heel persoonlijke roman hebt geschreven. Hoeveel van je eigen verleden heb je in het verhaal verwerkt?

Aan het einde van de nacht is zeker mijn meest persoonlijke roman tot dusver. Alles wat het hoofdpersonage Jonatan meemaakt, heb ik zelf ook in zekere mate meegemaakt. Natuurlijk heb ik ook het nodige gefictionaliseerd en een aantal gebeurtenissen verzonnen om het verhaal te ondersteunen.

Dan vind ik het ook interessant om je te vragen naar Oeri, de persoon aan wie je de roman hebt opdragen. Vrijwel alle boeken worden namelijk opgedragen aan een of meerdere personen, maar voor de meeste lezers blijven die personen meestal een naam zonder gezicht. Kan je Oeri voor ons een gezicht geven?

Oeri was een hele goede vriend van me en zijn levensverhaal was een van de aanleidingen voor het schrijven van deze roman. Yoel, een van de twee protagonisten in Aan het einde van de nacht, is in feite volledig gebaseerd op het verhaal van Oeri. Als ik vanaf nu de vraag krijg hem een gezicht te geven, zal ik altijd blijven zeggen dat mensen Aan het einde van de nacht moeten lezen.

De vertelling van Aan het einde van de nacht is niet chronologisch. Hoofdstukgewijs springt de roman heen en weer in de tijd. Heb je deze roman ook op die manier geschreven of heb je eerst de verhaallijnen afzonderlijk uitgewerkt alvorens ze hun definitieve plek kregen in het boek?

Ik schrijf altijd chronologisch. Misschien zou het voor sommige schrijvers logisch zijn dat niet te doen wanneer je meerdere tijdlijnen in je roman verwerkt, maar voor mij is het de enige manier. Want door het boek chronologisch te schrijven was ik in staat om de verschillende tijdlijnen minutieus met elkaar te verbinden én elkaar te laten beïnvloeden. Dat houdt het bovendien spannend: ook ik heb geen enkele voorkennis tijdens het schrijven van de verschillende verhaallijnen.

Ik heb me laten vertellen dat in het origineel het hoofdpersonage naamloos door het leven gaat. In alle vertalingen die nu verschijnen heet het hoofdpersonage Jonatan. Vanwaar die opmerkelijke keuze?

Voor mij zou het vreemd zijn geweest om het hoofdpersonage in de Israëlische editie een naam te geven omdat het zo’n persoonlijk verhaal is en veel mensen in Israël mijn eigen verhaal daar intussen wel kennen. De omgekeerde redenatie heb ik gevolgd met het oog op de vertalingen, en zo werd de naamloze protagonist dus Jonatan.

Als afsluiting kom ik graag nog even terug op de eerder genoemde Amos Oz. Op ons platform hebben we namelijk een interviewreeks genaamd ‘De vragen volgens Oz’ gebaseerd op enkele vragen die Amos Oz neerpende over het schrijverschap in zijn roman Verzen van het leven en de dood (2007). De eerste van twee vragen die ik je daarvan wil voorleggen, is: wanneer ben je begonnen met schrijven en waarom?

Wanneer ik echt ben begonnen met schrijven, weet ik niet zo goed, maar de kiem moet al gelegd zijn in mijn kindertijd. Ik kwam er al heel snel achter dat het verdwijnen in een fictieve wereld voor mij heel wat dingen draaglijker wist te maken. Mijn methode om in een fictieve wereld te verdwijnen werd al snel schrijven. Maar een schrijver voel en noem ik me pas sinds het verschijnen van Reflecterende dromen in 2005.

Misschien niet zo geschikt als afsluiting, maar het is wel een belangrijke vraag met betrekking tot jouw schrijverschap: welke functie vervullen je boeken en verhalen?

Ik zou het oprecht niet weten. Ik heb wel het gevoel dat de generatie schrijvers waartoe ik behoor iets teweeg aan het brengen is in Israël, en dat onze boeken dus ergens wel een bepaalde functie hebben, maar alleen de tijd kan uitmaken wat die functie geweest zal zijn.

Meer lezen en weten over Nir Baram?

Aan het einde van de nacht evenals alle andere Nederlandse uitgaven van het werk van Nir Baram, werden vertaald door Hilde Pach. Naar aanleiding van het verschijnen van Aan het einde van de nacht schreef Pach een artikel voor Athenaeum over het (bij momenten ingewikkelde) vertaalproces.

Hilde Pach is daarnaast ook de vaste vertaalster van het werk van Amos Oz en heeft ook vertalingen van David Grossman en A.B. Yehoshua op haar naam staan. In 2014 ontving ze voor haar oeuvre de prestigieuze Martinus Nijhoff Vertaalprijs. Heel wat jaren eerder, in 2007, ontving Pach de Vertaalprijs Fonds voor de Letteren.

Nir Baram is de zoon van Uzi Baram, en kleinzoon van Moshe Baram, beide voormalige ministers van de Israëlische Arbeidspartij. Het hoeft dus niet te verbazen dat het werk van Nir Baram politiek getint is.

In het interview met Nir Baram halen we onze interviewserie ‘De vragen volgens Oz’ aan. Andere auteurs die we deze vragen (of een selectie daarvan) voorlegden zijn onder anderen Saskia De Coster, Stefan Brijs en Richard Powers.